Welke emoties roept dit beeld bij je op? Angst? Walging? Blijdschap? Verdriet? Verbazing? Boosheid?
Al vele malen heb ik in mijn praktijk uitgelegd dat het wegdrukken van emoties problemen geeft. Laat ik beginnen met drie citaten:
- Alle psychische ellende begint met het willen vermijden van pijn. (Vrij naar Gustav Jung )
- Jezus zei: Als je tevoorschijn brengt wat in je is, zal dat je redden.
Als je niet tevoorschijn brengt wat in je is, zal het je doden. (Logion 70 Thomas Evangelie, Nag Hammadi geschriften.) [i] - En opnieuw Jung: Wie naar buiten kijkt, droomt. Wie naar binnen kijkt ontwaakt.
Zie hier het menselijk drama in een notendop. En de oplossing.
Jij bestaat uit twee (wellicht drie) dingen. Lichaam en Geest. {Het derde is de ziel (Psyche. Daarom psycholoog, zij die kennis hebben over de ziel) en dat is een moeilijk concept dat ik hier even buiten beschouwing wil laten.} Die twee dingen kennen een paar tegenstellingen.
– De Geest is een non lokaliteit. Ze is altijd en overal. Het lichaam daarentegen kan alleen in het hier en het nu zijn, het is lokaal. (Experiment: Doe je ogen dicht en denk aan je laatste vakantie. Observeer hoe snel je er weer bent in gedachten.)
– Het lichaam kan stuk, de Geest niet.
En dat heeft consequenties voor ons. Want wij zijn beide. Duidelijk is dat de belangen van beide ook verschillen. De Geest wil avonturen, zich ontwikkelen en het lichaam wil graag dat vandaag precies zo gaat als gisteren. Immers gisteren heeft het goed kunnen overleven, is het lichaam niet beschadigd geraakt, dus als vandaag ook zo wordt, dan is er een grote kans opnieuw te overleven. Het lichaam wil zich alleen aanpassen als de omgeving verandert.
Wat zijn emoties?
Emoties zijn de taal van het lichaam. (Gedachten zijn de taal van de Geest.) Ze zijn een manier om de Geest te laten weten waarmee het lichaam bezig is. Dat gaat ongeveer aldus.
Gebeurtenis -à gedachte over de gebeurtenis -à emotie -à vrijkomen van hormoon of neurotransmitter -à lichamelijke sensatie
Ik gebruik hier in mijn praktijk altijd het volgende voorbeeld: Ik ben ooit zeilinstructeur geweest. Twee jaren geleden stonden wij voor aanvang van de Rodella[ii] op het “balcon de Vallespir” naar de Middellandse Zee te kijken. Je kunt op dat moment de zon zien opkomen uit zee, als het weer meezit. Het was een prachtig mooie rode zonsopkomst. Iedereen enthousiast behalve ik. Want ik weet: ochtendrood is water in de boot. En liep naar mijn auto om mijn paraplu te pakken. Dit tot commotie van de mensen die samen met mij naar het schouwspel stonden te kijken. Zij waren nooit zeilinstructeur geweest.
Voor hen was er alleen de schoonheid en ze waren blij. Ik was bezorgd. Zelfde gebeurtenis, twee totaal van elkaar verschillende reacties. Waarom? De gedachte over de gebeurtenis was anders. Bij de andere mensen kwamen er andere chemicaliën vrij dan bij mij. Ze hadden andere lichamelijke sensaties. Een lichamelijke sensatie is dan het eindproduct van een ervaring en wordt bepaald door de gedachten over die ervaring.
Zo spelen lichaam en Geest samen.
Er is in de wetenschap sprake van een zestal basisemoties[iii]. Deze zijn: Blij, boos, bang, bedroefd, walging en verbazing. De gezichtsuitdrukkingen en lichaamshoudingen die daarbij horen zijn redelijk voor alle mensen hetzelfde. Mij valt direct op dat er een getalsmatige onbalans in deze opsomming zit. Want vier ervan zijn negatief, één is positief en één is er ambivalent (dat is hersentechnisch de meest spannende, maar dat is voor een andere keer 😉 ). Je zult dus vaker kans hebben op het ervaren van een negatieve emotie dan van een positieve emotie. Gezien de kwetsbaarheid van het lichaam is dat eigenlijk wel te verwachten.
Wat betekent dit voor jou?
Je bent deel van een gebeurtenis die je niet leuk vindt. Je hebt een gedachte daarover, op basis van “niet leuk” en in een mum van tijd voel je jezelf ook “niet leuk”. Jouw lichaam geeft een waarschuwingssignaal. En dat signaal is onprettig. Maar het is wel een signaal van JOUW lichaam. En als je dat signaal negeert, of wilt verdoezelen, dan doe je dat met een belangrijk deel van jezelf ook. En dat is niet handig.
Wat doe je namelijk zelf als je iemand wilt waarschuwen, waarvan je denkt dat deze persoon jou niet hoort? Als je hetzelfde doet als ik, dan ga je harder praten en uiteindelijk schreeuwen. Pas op!!! En dat zal je lichaam in veel gevallen ook gaan doen. Het gevoel, het onprettige gevoel wordt heviger. En bij veel mensen veroorzaakt dit alleen maar de behoefte om het gevoel nog dieper weg te duwen. We leren in deze maatschappij immers allerlei zaken waardoor het erop lijkt dat je altijd blij kunt zijn. En als je het niet bent, kun je het kopen. Een fopper.
Laten we nu eens kijken wat de quotes, waarvan er één al 1950 jaren oud is, bijna twintig eeuwen. Wat zouden we volgens Jung moeten doen? We moeten kijken naar wat er in ons speelt. Want dat kan ons verteren. Dat gebeurt jou en mij natuurlijk niet 😉 Maar andere mensen. Die hebben we vaak genoeg zien wegkwijnen in emoties. We hebben ze vaak genoeg het advies gegeven: kom op! Wij mannen consequent met de bekende stomp op de schouder.
Wat we werkelijk zouden moeten doen in zo een geval is veiligheid bieden. Een “safe-haven” scheppen waarbij de persoon kan kijken naar die emotie. Ik heb vipassana[iv] meditatie gedaan. Dan ben je alleen maar aan het kijken naar de eindproducten van al je ervaringen. De lichamelijke sensaties. Hoe onprettig die soms ook zijn. Een emotie kan daadwerkelijk een fysieke pijn oproepen. Het was voor mij een bekende ervaring dat de lichamelijke sensaties veranderen als ik er naar kijk en uiteindelijk verdwijnen de meeste. Het signaal is gehoord, het lichaam begrijpt dat de kapitein op het schip, de Geest, kennis heeft genomen van het signaal. Het lichaam is gerustgesteld. Jouw lichaam is gerustgesteld.
Je kunt gedachten kiezen, emoties niet.
Zelfonderzoek is de weg naar minder turbulentie. Bewustzijn is het begin van iedere oplossing. Emoties zijn signalen van het lichaam. En er is niet veel te kiezen in de aard van die signalen. Het voorbeeld van de zonsopkomst laat echter wel zien dat je gedachten kunt kiezen, zodat de ervaring anders beoordeelt wordt. Voor het kiezen van gedachten verwijs ik graag naar het boek van Byron Katie, “Vier vragen die je leven veranderen”[v]. Want aan welke voorwaarden moet een gedachte voldoen en hoe kies je gezonde voedende gedachten? Het lichaam speelt een grote en belangrijke rol in haar methode.
Een andere manier om met signalen om te gaan is ze door middel van kloppen uit het meridiaan systeem te halen, waar ze een blokkade vormen. EFT[vi] (Emotional Freedom Techniques) is zo een methode. Dat kan op korte termijn een goede oplossing zijn, maar het neemt wel de signaalfunctie weg. En dus is hier het adagium: Trek eerst de les en handel daarna.
Volgens de laatste quote van Jung, is de buitenwereld een droom. Dat lijkt wat vergezocht en het is wat in de geloofsovertuiging staat van veel religies. Immers de Boeddhisten noemen deze droom Maya. En ook Christus heeft het keer op keer over ontwaken, ontwaken in dit leven, zo staat er vaak. Het zal voor de Hindoes en Moslims niet veel anders zijn. Het mooist maken het de Aboriginals als zij zeggen: Als het niet gedroomd is, kan het niet bestaan. En modern hersenonderzoek bevestigt in ieder geval dat hetgeen wij zien niet datgene is dat er is, als er al wat is (zo zegt de natuurkunde[vii]).
Toch even over dat moeilijke concept: Ziel.
Dit is puur speculatief.
Een ziel is volgens mij een grensvlak verschijnsel tussen lichaam en Geest. Dergelijke grensvlak verschijnselen kunnen door twee dingen beïnvloed worden. In dit geval aan de ene kant door de Geest en aan de andere kant door het lichaam. Als je geen aandacht besteedt aan een emotie, een trilling in de wereld van trillingen (even natuurkunde weer). Dan past de ziel niet meer perfect op het lichaam. Hetzelfde gebeurt als je een gedachte accepteert die niet waar is, dan past de Geest niet meer perfect op de ziel. En de afstand die door de dissonant ontstaat tussen lichaam en Geest komt tot uitdrukking in de vorm van ziekte. Daarom helpt het om bewust met de signalen om te gaan en zo dicht mogelijk bij de Waarheid te blijven.
En als we de belofte die het Thomas Evangelie in het eerste logion doet serieus nemen: En hij zei:
Iedereen die de betekenis van deze woorden vindt, zal de dood niet smaken, dan zien we dat het een boek is dat gezondheid primair stelt en de Geest daarin als leidend ziet.
Met andere woorden: je kunt super-foods en levensverlengende supplementen slikken totdat je een ons weegt (pun intended), maar als je de communicatie tussen Geest en lichaam belemmert, schiet je er weinig mee op. Onderzoek dus eens waarom jij denkt super-foods en dergelijke supplementen nodig te hebben 😉
Wordt het je in deze wereld makkelijk gemaakt?
Ik kan deze vraag beantwoorden met een volmondig NEE! Op media wordt inmiddels meer gesproken over de emotie dan over de inhoud. Kijk naar het eerste beste voetbal interview. Vroeger werden er vragen gesteld als: Stond je niet buitenspel? Tegenwoordig: Wat is de stemming in de kleedkamer? Maar ook nieuwsmedia vinden het belangrijker te vermelden dat er mensen huilden, dan wat er precies gebeurd is. Soms lijkt het wel of emotie het enige is wat van belang is. Vaak zien we mensen die door emoties verteerd worden, vaak jaren nadat de gebeurtenis plaats vond. En dan doet men net of dit normaal is. Nog erger vind ik dat de kinderen die in een dergelijke maatschappij groot worden het argument: Dat voelt niet goed, daar heb ik geen zin in. Serieus nemen. En ouders radeloos maken. Want het gaat vaak over dingen die wel degelijk van belang zijn voor het kind. Binnenkort is het 8 november en zijn er verkiezingen voor de Amerikaanse president. En de media hebben alleen oog voor de oplopende emoties.
[i] http://www.thomasevangelie.info/start/
[ii] http://pyreneescatalanes.free.fr/Decouvrir/Traditions/Rodella.php
[iii] http://mens-en-samenleving.infonu.nl/psychologie/1750-emoties-en-basisemoties.html
[iv] https://www.dhamma.org/nl/
[v] http://thework.com/sites/thework/downloads/little_book/Dutch_LB.pdf
[vi] https://nl.wikipedia.org/wiki/Emotional_Freedom_Techniques Let op dit is een Wikipedia pagina. Van deze pagina’s is bekend dat ze continu bewaakt worden door onder meer de medicijnen industrie. Deze industrie heeft het liefst dat jij niet met je emoties omgaat en er vooral veel pillen voor slikt. Vandaar al die kinderachtige toevoeging en bijvoeglijke naamwoorden.
[vii] Een experiment met prisma brillen, waardoor je alles op zijn kop ziet, laat zien dat na twee weken ongeveer, plots alles weer gewoon recht staat ondanks dat de bril gedragen wordt. De hersenen corrigeren het beeld. En er zijn meer van dergelijke experimenten.
